منتشرشده در تاریخ

“واکسن‌ها ما را به هم نزدیک‌تر می‌کنند”

الف- اهمیت ایمن‌سازی

هفته جهانی ایمن‌سازی (واکسیناسیون) هر ساله در آخرین هفته آوریل (۲۴ تا ۳۰ آوریل) با هدف ترویج استفاده از واکسن برای محافظت از همه گروه‌های سنی در برابر بیماری، گرامی داشته می‌شود. ایمن‌سازی سالانه جان میلیون‌ها انسان را نجات می‌دهد و به عنوان یکی از موفق‌ترین مداخلات بهداشتی در جهان شناخته می‌شود. با این حال، امروزه تقریباً ۲۰ میلیون کودک در جهان وجود دارند که واکسن های مورد نیاز خود را دریافت نمی‌کنند و بسیاری از آنها واکسن‌های حیاتی را در دوران بلوغ، بزرگسالی و سالمندی نیز از دست می‌دهند.

عبارت “واکسن ها ما را به هم نزدیک‌تر می‌کنند” به عنوان شعار هفته جهانی ایمن‌سازی سال ۲۰۲۱ انتخاب شده است. چراکه هدف از بزرگداشت این هفته، تعامل بیشتر در مورد ایمن سازی در سطح جهان است تا اهمیت واکسیناسیون را در گردهم آمدن دوباره مردم و بهبود سلامتی همه افراد در همه مراحل زندگی، بیش از پیش نمایان سازد. در این راستا سازمان جهانی بهداشت (WHO[۱]) به عنوان بخشی از کمپین ۲۰۲۱ به همراه سازمان‌های همکار با آن و با همکاری همه افراد در سراسر جهان برای دستیابی به اهداف زیر با هم متحد شده‌اند:

  • افزایش اعتماد و اطمینان نسبت به حفظ و افزایش پذیرش واکسن‌ها
  • افزایش سرمایه‌گذاری در زمینه امور مربوط به واکسن‌ها، از جمله رفع موانع دسترسی به ایمن‌سازی معمول و روتین

در حالی که جهان برای محافظت در برابر COVID-19 بر واکسن‌های جدید تمرکز بسیار دارد، اما همچنان باید اطمینان حاصل شود که انجام واکسیناسیون معمول و روتین از یاد نرود. بسیاری از کودکان هنگام همه‌گیری جهانی کرونا، واکسن‌های معمول خود را دریافت نکرده‌اند و این امر آنها را در معرض خطر بیماری‌های جدی مانند سرخک و فلج اطفال قرار داده است. همچنین متأسفانه انتشار سریع اطلاعات نادرست درباره واکسیناسیون به این تهدید افزوده است. در این زمینه، هدف کمپین امسال ایجاد همبستگی و اعتماد به واکسیناسیون به عنوان یک وسیله همگانی برای نجات جان انسان‌ها و محافظت از سلامتی آنان است.

 

واکسن ها ما را نزدیکتر و دوباره دور هم جمع خواهند کرد.                               

بیش از ۲۰۰ سال است که واکسن‌ها ما را در برابر بیماری‌هایی که تهدیدی برای زندگی هستند و مانع رشد و تکامل ما می‌شوند، محافظت می‌کنند. با کمک آنها می‌توانیم بدون بار بیماری‌هایی مانند آبله و فلج اطفال، زندگی خوب و بالنده‌ای داشته باشیم. این در حالیست که واکسن‌ها در راهگشایی به سوی دنیایی که بتوانیم دوباره در کنار هم باشیم، یاری‌گر ما هستند. با پیشرفت در تولید انواع واکسن، به جهانی عاری از سل و سرطان دهانه رحم نزدیک می‌شویم و بیماری‌های دوران کودکی مانند سرخک پایان می‌یابد. سرمایه‌گذاری و تحقیقات جدید امکان ایجاد رویکردهای پیشگام در زمینه تولید واکسن را فراهم کرده است، که علم ایمن‌سازی را برای همیشه تغییر داده و ما را به آینده‌ای سالم‌تر نزدیک می‌کند.

ب- نقش سیستم ایمنی بدن و عوامل موثر بر آن

همانطور که می‌دانید وظیفه اصلی سیستم ایمنی بدن،‌ محافظت از آن در برابر عفونت و میکروارگانیسم های آسیب‌زا، پاکسازی سلول‌ها و بافت‌های آسیب‌دیده و پیشگیری از رشد سلول‌های بدخیم است. از جمله عوامل موثر بر کارکرد سیستم ایمنی بدن می‌توان ژنتیک و عوامل ارثی، محیط و شیوه زندگی، تغذیه و برهمکنش این عوامل بر یکدیگر را نام برد.

پ- نقش تغذیه در عملکرد سیستم ایمنی                                                       

یافته‌های تحقیقات علمی به خوبی نشان داده است وضعیت تغذیه با سطح ایمنی و مقاومت افراد در برابر عفونت ارتباط دارد. همچنین کمبود مواد مغذی باعث ایجاد اختلال در کارکرد سیستم ایمنی بدن می‌شود که خوشبختانه با اصلاح نوع و مقدار دریافت انرژی و مواد مغذی، قابل برگشت و اصلاح‌شدنی است. شایان ذکر است داشتن تغذیه مناسب و پیروی از الگوهای صحیح رژیم غذایی از طریق کاهش التهاب و عوارض ناشی از آن به حفظ و تقویت قدرت ایمنی بدن کمک کرده و می‌تواند تأثیر مستقیمی بر سلامت سیستم ایمنی و بهبود روندهای درمانی بیماران داشته باشد.

ت- توصیه‌های تغذیه‌ای برای تقویت سیستم ایمنی

  • داشتن برنامه غذایی روزانه متعادل، متنوع و متناسب

رعایت تنوع، تعادل و تناسب در برنامه غذایی از ارکان داشتن یک برنامه غذایی درست است. همچنین استفاده از موادغذایی همه گروه‌های غذایی شامل انواع نان و غلات ( به ویژه انواع سبوس‌دار آن)، گروه میوه ها (با تأکید بر مصرف انواع میوه تازه)، گروه سبزی‌ها (به ویژه انواع تازه و پررنگ‌تر آن‌ها)، گروه شیر و فرآورده های کم‌چرب آن و انواع گوشت و جانشین‌های آن (با تأکید بر انواع گوشت سفید، تخم‌مرغ، حبوبات و مغزدانه‌ها) در برنامه غذایی روزانه توصیه می‌شود. به طور کلی داشتن رژیم غذایی صحیح، علاوه بر تأمین انرژی،‌ سایر مواد مغذی مورد نیاز بدن که برای تندرستی و تقویت عملکرد سیستم ایمنی لازم است را به میزان کافی تأمین می‌کند. از جمله این مواد می‌توان به پروتئین، ویتامین‌های A, E, C، ویتامین های گروه B و مواد معدنی مانند آهن، روی، سلنیوم و منیزیم اشاره کرد. همچنین اسیدهای چرب و اسید آمینه‌های ضروری از طریق رژیم غذایی روزانه صحیح تأمین می‌شوند.

نکته: ویتامین D یکی از ویتامین های محلول در چربی است که تحقیقات علمی نقش آن را بر بهبود سیستم ایمنی بدن نشان داده است. باید دانست معمولاً منابع غذایی به تنهایی قادر به برآورده‌کردن نیاز بدن ما به این ویتامین نیستند. از آنجائیکه این ویتامین تحت تأثیر تابش نور خورشید بر پوست در بدن تولید می‌شود،‌ امکان دارد به لحاظ نوع لباس و پوشش و یا فصول سرما،‌ به میزان کافی در بدن ساخته نشود. از اینرو مصرف مکمل آن با توجه به وضعیت ویتامین D بدن که با آزمایش مشخص می‌شود طبق نظر پزشک و متخصص تعیین و توصیه می‌شود.

  • دریافت کافی انرژی و پروتئین:

دریافت کافی انرژی و پروتئین باعث تقویت سیستم ایمنی و پیشگیری از ابتلا به بیماری می‌شود. در این زمینه باید گفت نتایج پژوهشهای علمی نشان داده است زیاده‌وری یا محدودیت بیش از حد دریافت انرژی (چاقی یا لاغری مفرط)،‌ هر دو کارایی سیستم ایمنی را کاهش می‌دهند. شایان ذکر است افرادی که با رژیم خودسرانه یا غیرعلمی در حال کاهش وزن شدید هستند، با ضعیف‌شدن سیستم ایمنی و آسیب‌پذیری بیشتر در برابر ابتلا به بیماری از جمله کرونا مواجه هستند.

از طرفی چون پروتئین از اجزاء اصلی سازنده سلول‌ها و ترشحات داخلی آن‌ها مانند انواع آنزیم و هورمون‌ است،‌ دریافت میزان مناسب[۱] و باکیفیت آن،‌ امری ضروری در سلامت بدن به ویژه سیستم ایمنی است. منابع حیوانی و گیاهی پروتئین عبارتند از:

منابع حیوانی پروتئین: انواع گوشت (قرمز و سفید)،‌ تخم مرغ و شیر و فرآورده‌های کم چرب آن

منابع گیاهی پروتئین: انواع حبوبات ( نخود، ‌لوبیا، عدس و نظایر آن)،‌ غلات (گندم، جو و نظایر آن) و مغزدانه‌ها

لازم به ذکر است برای افزایش کیفیت پروتئین‌های گیاهی بهتر است مخلوطی از دو نوع پروتئینی گیاهی مانند مخلوط حبوبات و غلات (عدس پلو، لوبیا پلو و نظایر آن) استفاده کرد. همچنین باید توجه داشت مصرف زیاد پروتئین‌های حیوانی به ویژه گوشت قرمز می‌تواند باعث افزایش بیشتر التهاب[۲] شود. به همین دلیل برای تقویت سیستم ایمنی توصیه می‌شود بیشتر از انواع گوشت سفید (مرغ، ماهی و نظایر آن)، سفیده تخم مرغ و مخلوط پروتئین‌های گیاهی استفاده شود.

  • نوشیدن آب و مایعات کافی

از آنجائیکه مایعات به رقیق‌شدن ترشحات و دفع سموم از بدن کمک می‌کنند و همچنین در رساندن مواد مغذی به سلول‌ها و دفع مواد زائد از آن‌ها نقش دارند، نوشیدن مقدار کافی آب سالم بهداشتی به همراه آبمیوه‌های تازه طبیعی و سوپ می‌تواند در افزایش کارایی و نیروی جسمی فرد موثر باشد.

  • مصرف منظم صبحانه کامل

یافته‌های پژوهشهای علمی نشان داده است مصرف منظم صبحانه کامل در تقویت سیستم ایمنی نقش دارد. از اینرو توصیه می‌شود برای صبحانه از تخم مرغ، شیر کم‌چرب،‌ پنیر کم‌چرب و کم‌نمک، نان و غلات سبوس‌دار و سبزی‌ها استفاده شود.

  • کاهش مصرف فست‌فودها و غذاهای فرآوری‌شده

لازم به ذکر است مصرف غذاها و گوشت‌های فرآوری‌شده (مانند سوسیس و کالباس) به دلیل داشتن مقدار و نوع چربی و روغن‌های نامناسب (مانند اسیدهای چرب اشباع و ترانس)، می‌توانند عوامل التهابی را در بدن افزایش داده و بار اضافه‌ای را به سیستم ایمنی بدن تحمیل کنند. چرا که یکی از مهمترین کارکردهای سیستم ایمنی خنثی‌کردن عوامل التهابی و کاهش خطرات ناشی از آن است. به همین دلیل توصیه می‌شود برای بهبود عملکرد سیستم ایمنی بدن‌، تا حد امکان از مصرف این اقلام غذایی خودداری کنید.

  • پرهیز از مصرف مواد غذایی شیرین‌شده با قند و شکر و دارای ارزش غذایی کم

تا حد امکان از مصرف مواد غذایی حاوی کربوهیدرات‌های ساده مانند انواع شیرینی و دسرهای شیرین، مربا و قند و شکر و همچنین نوشیدنی و نوشابه‌های شیرین‌شده با آن‌ها خودداری کنید. همچنین مواد غذایی با ارزش غذایی کم را که بیشتر دارای انرژی و فاقد مواد مغذی دیگر مانند ویتا‌مین‌ها و مواد معدنی هستند مثل چیپس، پفک و لواشک های صنعتی از برنامه غذایی خود حذف کنید. این مواد غذایی به دلیل ارزش تغذیه‌ای پایین و داشتن مواد نگهدارنده باعث ضعیف‌شدن سیستم ایمنی بدن می‌شود.

  • تا حد امکان غذای خانگی مصرف کنید.

از آنجائیکه بیشتر اوقات غذاهایی که در خارج از خانه آماده می‌شوند دارای نمک، چربی و مواد افزودنی بیشتری هستند، همچنین امکان دارد اصول بهداشتی هنگام آماده‌سازی و پخت آن‌ها رعایت نشده باشد، توصیه می‌شود به ویژه در شرایط همه‌گیری کرونا غذا را در منزل تهیه و میل نمایید.

 

 

 

منابع مورد استفاده:

 

[۱]  مقدار مورد نیاز پروتئین در یک فرد بزرگسال ۸/۰ گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن است.

[۲]  مصرف زیاد گوشت قرمز به دلیل داشتن اسید آراشیدونیک می‌تواند باعث تشدید التهاب شود.

[۱] WHO: world health organization

دسته بندی مطالب